علم مهندسی؛ زیربنای شکل گیری اقتصاد دانش بنیان - وبلاگ اندورید

به گزارش وبلاگ اندورید، علم مهندسی یادگار بزرگ خواجه نصیرالدین طوسی است و به محققان آموخت که یک مهندس باید بتواند همچون یک دانشمند؛ کنجکاوی، تفکر عمیق و انتقادی و قدرت مشاهده خود را برای اکتشافات نو مورد استفاده قرار دهد و خلاقیت، قابلیت های فنی و مهارت های حل مساله را در جهت پیشرفت جامعه به کار گیرد.

به گزارش وبلاگ اندورید، مهندس کیست؟ آیا فردی است که در میان فرمول های مختلف و خطوط در هم تنیده مشغول محاسبه است یا البته گونه مرموز و راحت طلبی که در دفتر فنی، پای برگه ها را امضا می نماید.

قطعا تعریف مهندس فراتر از اینها است که در تقویم ها روزی به نام خود؛ پنجم اسفندماه و روز مهندس به ثبت رساندند. مهندس کسی است که ضمن شناخت مسائل و موضوع روز، با بهره گیری از علوم و فنون نوین، با وجود محدودیت های منابع در دسترس، چالش ها و محدودیت های فنی برترین راهکار را برای رفاه و امنیت جامعه ارائه می دهد.

این دید کلی از مهندس معین می نماید که کار یک مهندس در 7 موضوع خلاصه می گردد: تحقیق علمی، فنی و صنعتی برای کشف راهکار های نوین و سودمند، توسعه برای غلبه بر یک مشکل یا بهبود کیفی سیستم و ابزار، طراحی ساختارها و سیستم ها، ساخت، فراوری، به کار انداختن یک سیستم یا محصول و مدیریت .

به این مجموعه نیز باید توانایی تبادل دانش را افزود.

گفته می گردد به یک دانشجوی مهندسی، یک دانشجوی فیزیک و یک دانشجوی ریاضیات، هرکدام 150 دلار داده و از آنها خواسته شد که با استفاده از این پول، ارتفاع یکی از هتل های شهر را که دانشگاه در آن قرار داشت، محاسبه نمایند.

دانشجوی فیزیک اول به یک مغازه ساعت فروشی رفت و یک کرونومتر، بعد به یک فروشگاه برای خرید چند گوی فلزی به مقدار هایی و به یک لوازم التحریری برای خرید ماشین حساب رفت و سپس هریک از گوی ها را از پشت بام هتل آویزان کرد و با محاسبه زمان های سقوط گوی ها و فرمول های فیزیکی، ارتفاع هتل را به دست آورد.

دانشجوی ریاضیات منتظر شد تا خورشید کمی پایین برود و بعد با استفاده از زاویه سنج و شاقول و متر، طول سایه را مقدار گرفت، زاویه خطی که نوک پشت بام هتل را به نوک سایه آن متصل می کرد را محاسبه و بعد با استفاده از فرمول های مثلثات ارتفاع هتل را معین کرد.

روز بعد این سه دانشجو یکدیگر را در دانشگاه دیدند و سرحالی دانشجوی مهندسی باعث تعجب دو دانشجوی دیگر شد. آنها طریق محاسبه ارتفاع هتل را از هم پرسیدند و وقتی شرحات دانشجوهای ریاضیات و فیزیک به خاتمه رسید، دانشجوی مهندسی روش خود را به این شکل شرح داد: کاری نداشت! من پیش مسئول پذیرش هتل رفتم، یک دلار به او دادم و پرسیدم ارتفاع هتل چندمتر است!

سرسلسله مهندسان کیست

سرسلسله علم مهندسی کسی نیست جز خواجه نصیرالدین طوسی. محمدبن حسن جهرودی طوسی مشهور به خواجه نصیرالدین طوسی در تاریخ 15 جمادی الاول سال 598 هجری قمری در طوس خراسان به دنیا آمد. وی در دوران جوانی در علوم ریاضی و نجوم و حکمت سرآمد شد، به طوری که وسعت معلومات و نفوذ او با ابن سینا مقایسه می گردد.

بنای علمی وی به نام رصدخانه مراغه یکی از دستاوردهای این دانشمند ایرانی است. وی از سوی هلاکو خان مأمور شد تا رصدخانه مراغه را تأسیس کند و در این راه تمام اوقاف و ممالک ایلخانی را تحت اختیار او قرار داد. وی با مشارکت گروهی از دانشمندان و منجمان بنای رصدخانه مراغه را در مدت 15 سال به خاتمه برد.

رصدخانه مراغه فقط مخصوص رصد ستارگان نبود؛ بلکه یک سازمان علمی گسترده بود که بیشتر شاخه های دانش در آن درس داده می شد و مشهورترین دانشمندان آن عصر چون قطب الدین شیرازی، کاشف علت اصلی تشکیل رنگین کمان در این مرکز طلب علم کرد.

تاسیس کتابخانه بزرگی با 400 هزار جلد کتاب در محل رصدخانه از دیگر خدمات وی در این رصدخانه به شمار می رود.

در شکوه این بنای تاریخی همین بس که یونسکو سال 2009 را سال رصدخانه مراغه نامگذاری کرد و در سال 1364 در لیست آثار ملی ایران به ثبت رسید و در سال های اخیر نیز احیای این بنای تاریخی به منظور ثبت در میراث جهانی مورد توجه قرار گرفته است.

خواجه نصیرالدین طوسی علاوه بر ساخت رصدخانه مراغه برای دستگاه های مورد احتیاج رصد ستارگان اقدام کرد و از این رو این رصدخانه با چنان دستگاه های پیشرفته و دقیقی تجهیز شد که تا 300 سال بعد در غرب مورد استفاده قرار می گرفت.

خواجه نصیر روش های استفاده از ساعت آفتابی را نیز برای رصد کشف کرد.

از دیگر دستاوردهای این دانشمند بزرگ می توان به این موارد اشاره نمود:

ذات الحق بزرگ: یکی از مهمترین وسایل نجومی قدیمی است که علاوه بر رصد ستارگان و معین مختصات آنها، بسیاری از مسائل نجوم از جمله تبدیل مختصات افقی و استوایی و دایرة البروجی به یکدیگر را حل می کردند. از جمله مهمترین حلقه های این وسیله می توان به حلقه دایرة البروج، حلقه نصف النهار، عرض کوچک، عرض بزرگ و حلقه استوا اشاره نمود. با چرخاندن و تغییر موضع این حلقه ها نسبت به یکدیگر می توان مواضع ستارگان را در سیستم های مختلف سماوی معین کرد.

ذات الجیب: این ابزار در حین رصد ارتفاع ستاره، سینوس (اصطلاح عربی: جیب) ستاره را نیز ارائه می داد.

ذات السمت: این دستگاه نیز محصول طراحی های وی و شامل دو ربع دایره است که حول یک محور عمودی می چرخید و با استفاده از آن می توان سمت و ارتفاع دو جسم را در آن واحد معین کرد. به عبارت دیگر ابزاری برای معین سمت اجرام.

ربع جداری: بزرگ ترین ابزار نجومی ایران قدیم ربع جداری است که به بزرگی یک ساختمان است. یک چهارم دایره کامل را به دقت و بر اساس محاسبات با سنگ و آجر می ساختند؛ آن را درجه بندی نموده و زاویه شعاع آفتاب را بر آن درجه بندی می خواندند؛ ابزاری شبیه به اسطرلاب.

خواجه نصیر کتاب زیخ ایلخانی را هم در این زمان تالیف کرد و تا خاتمه عمر خواجه یعنی 15 سال اطلاعات در خصوص ستارگان را در زیج نوشت. زیج ایلخانی ثمره مطالعاتی است که درباره رصدخانه مراغه به زبان فارسی صورت گرفت. زیج به معنی معین موقعیت و چگونگی حرکات ستارگان است.

ما و راه دانش بنیان شدن و علم مهندسی

مهندسی به عنوان زیربنای اقتصاد دانش بنیان شاخه ای علمی و بین رشته ای است که هدف آن توسعه پایه های نظری تحلیل پدیده های علمی و کاربرد آنها، آینده پژوهی در فناوری و انتقال فناوری های قدیمی به فناوری های نوین است. مهندسان قادرند با برخورداری از دانش علوم پایه قوی و درک عمیق از فنون و روش های مهندسی، امر راهنمایی و اجرای پژوهش های صنعتی و دانش بنیان بین رشته ای را عهده دار شوند.

یک مهندس باید بتواند همچون یک دانشمند؛ کنجکاوی، تفکر عمیق و انتقادی و قدرت مشاهده خود را برای اکتشافات تازه مورد استفاده قرار دهد و خلاقیت، قابلیت های فنی و مهارت های حل مساله را در جهت پیشرفت جامعه به کار گیرد.

اقتصاد دانش بنیان نیز به کوشش مهندسان کشور در حوزه های مختلف وابسته است و به همین علت می توان مهندسی را زیربنای توسعه اقتصاد دانش بنیان دانست. طراحی، ساخت و توسعه زیرساخت های اساسی کشور از جمله راه ها، سدها و نیروگاه ها، فراوری انرژی اعم از آب، برق و گاز، کلیه ساخت و سازها، صنعت نفت و پتروشیمی، صنایع الکترونیک و مخابرات و فناوری اطلاعات و ارتباطات با کوشش مهندسان میسر خواهد شد.

با نگاهی به اولویت های علم و فناوری کشور طبق نقشه جامع علمی کشور می توان به نقش پر رنگ علوم مهندسی در توسعه کشور در چشم مقدارای معین شده برای آن پی برد.